Συντακτική εθνοσυνέλευση λοιπόν. Αυτή είναι η λύση. Όλοι συμφωνούν ότι η συγκεκριμένη πολιτική εξουσία, όχι μόνο δεν λειτουργεί δημοκρατικά, αλλά παραβιάζει ακόμη κι αυτό το υπάρχον Σύνταγμα, το οποίο υποτίθεται έπρεπε να προστατεύει και να προάγει. Ωστόσο οι κυβερνώντες δεν διστάζουν να αγνοούν ακόμη και δικαστικές αποφάσεις, όπως και να νομοθετούν με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου αγνοώντας την Βουλή. Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι τώρα. Δεν είμαι συνταγματολόγος, ούτε καν νομικός. Είμαι ένας απλός πολίτης, που νιώθει τη θηλιά της εξουσίας να σφίγγει γύρω του όλο και περισσότερο, που βιώνει την δυσκολία της επιβίωσης της οικογένειάς του καθημερινά, που τον εξοργίζει πως ο προϋπολογισμός της χώρας του πρέπει να εγκριθεί από το Eurogroup, που βάζει τα κλάματα όταν διαβάζει για παιδιά που υποσιτίζονται ή για συνανθρώπους του που βάζουν τέλος στη ζωή τους εξαιτίας της ανέχειας, που ματώνει σα βλέπει τους φίλους του δίχως όνειρα με κατεβασμένο κεφάλι. Ωστόσο εγώ, ένας απλός πολίτης, δεν θα σταματήσω να παλεύω για ένα καλύτερο αύριο για μας, για τα παιδιά μας, για τη χώρα μας. Γι’ αυτό και πιστεύω πως ΠΡΕΠΕΙ, ΑΦΟΥ ΞΕΜΠΕΡΔΕΨΟΥΜΕ ΜΕ ΑΥΤΟΥΣ, ΝΑ ΘΕΜΕΛΙΩΣΟΥΜΕ ΤΟ ΑΥΡΙΟ ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ.
Αλλά, τι είναι η Συντακτική Εθνοσυνέλευση; Μπορεί να γίνει; Έχει γίνει πάλι στην Ελλάδα; Άλλη χώρα έκανε Σ.Ε. τα τελευταία χρόνια;
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή. Mια και η σύγχυση (αλλά και η άγνοια θα προσέθετε) εννοιών είναι χαρακτηριστικό της κοινωνίας μας, ας ξεκαθαρίσουμε τι είναι Σύνταγμα.
Αν ανατρέξουμε στο λεξικό θα δούμε πως πρόκειται για «το σύστημα των νομικών κανόνων που καθορίζουν τη μορφή του πολιτεύματος και τη λειτουργία του κράτους». Εγώ βέβαια προτιμώ την ερμηνεία του Ρουσσώ, όπως την άκουσα από τον Δ.Καζάκη. Σύμφωνα με τον Ρουσσώ λοιπόν «Σύνταγμα είναι η σύμβαση του λαού με την εξουσία». Πώς καταρτίζεται όμως ένα νέο Σύνταγμα; Και λέω νέο, γιατί το να αλλάξεις κάποια άρθρα ή διατάξεις στο ήδη υπάρχον, λέγεται Αναθεώρηση Συντάγματος, την οποία και πραγματοποιεί η Βουλή, όπου τότε ονομάζεται Αναθεωρητική Βουλή. Δεν μιλάμε για κάτι τέτοιο όμως. Εδώ μιλάμε για Συντακτική Εθνοσυνέλευση, δηλαδή για το σώμα του λαού που καθίσταται υπεύθυνο να συντάξει νέο Σύνταγμα. Αυτό ακριβώς είναι λοιπόν που προτείνει το Ε.ΠΑ.Μ. Πριν προχωρήσουμε όμως στο πως, εμείς ως λαός, μπορούμε να διεκπεραιώσουμε ένα τέτοιο εγχείρημα, θα ήταν καλό να δούμε κάποια ιστορικά δεδομένα για τα Συντάγματα στη χώρα μας και αρχικά για τα τρία πρώτα, τα επονομαζόμενα και Συντάγματα του Αγώνα, τα οποία ήταν:
· Το Σύνταγμα της Επιδαύρου (1-1-1822)
Η Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου είχε 60 πληρεξούσιους με τον Αλ. Μαυροκορδάτο πρόεδρο της επιτροπής, τον Θεόδωρο Νέγρη Αρχιγραμματέα και τον εμπειρογνόμωνα Ιταλό Φιλλέληνα Γκαλίνα, ο οποίος όμως ασχολήθηκε κυρίως με τη διατύπωση του κειμένου και κάποιες επιμέρους λεπτομέρειες. Ουσιαστικά, εκεί ψηφίστηκε πανηγυρικά η διακήρυξη της εθνικής ανεξαρτησίας:
«Το Ελληνικόν Έθνος, το υπό τη φρκώδη οθωμανική δυναστείαν, μη δυνάμενον να φέρει τον βαρύτατον και απαραδειγμάτιστον ζυγόν της τυρρανίας και αποσείσαν αυτόν με μεγάλας θυσίαςκθρ’ηττει σήμερον δια των νομίμων παραστατών του εις Εθνικήν συνηγμένων Συνέλευσιν, ενώπιον του Θεού και ανθρώπων, την πολιτικήν αυτού ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν».
Την ίδια ημέρα η Συνέλευση Θα ψηφίσει το πρώτο Σύνταγμα του νέου Ελληνικού «κράτους» διατυπωμένο σε 110 παραγράφους – άρθρα. Όλα έγιναν σε έναν πορτοκαλεώνα(!) ωστόσο στο κείμενο του Συντάγματος καθιερώνονταν ορισμένα υποτυπώδη ατομικά δικαιώματα (ιδιοκτησία, ασφάλεια κ.λ.π.) αλλά κυρίως η αρχή της ισότητας, ορίζοντας ότι όλοι οι Έλληνες «…απολαμβάνουν άνευ τινός διαφοράς όλων των πολιτικών δικαιωμάτων» και ότι «εις όλα τα αξιώματα και τιμάς έχουσι το αυτό δικαίωμα, δοτήρ δε τούτων μόνη η αξιότης εκάστου»
· Το Σύνταγμα του Άστρους ( 19.3 – 18.4 του 1823)
Συνέρχεται η Β’ Εθνοσυνέλευση με πρόεδρο τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Απαρτίζεται από 230 «παραστάτες – αντιπροσώπους» που έχουν εκλεγεί σύμφωνα με τον πρώτο εκλογικό νόμο της χώρας από τους γέροντες και τους « εν υπολήψει διατελούντας » κατοίκους σε κάθε κοινότητα. Και ενώ κυριαρχεί η διαμάχη μεταξύ προκρίτων και στρατιωτικών, ενώ υποβόσκει η διαμάχη μεταξύ αυτοχθόνων και ετεροχθόνων, το έργο της Β’ Εθνοσυνέλευσις είναι σημαντικό, διότι τα μέλη της θεωρούν ότι πρέπι να διαφυλαχθούν οι θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος της Επιδαύρου «ως αποδεδειγμένως λαοσώσι» δηλ. ως πολύτιμη παρακαταθήκη. Εδώ καταργούνται οι τοπικές διοικήσεις εντάσσοντας έτσι την πολιτειακή οργάνωση του έθνους σε μια προοπτική ενιαίου και όχι ομοσπονδιακού κράτους διακηρύσσεται η νομική υπεροχή του Συντάγματος (δηλ. δεν μπορεί να τροποποιηθεί με νόμο) και περιλαμβάνεται η ελευθερία του τύπου(!). Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως το Σύνταγμα του Άστρους απαγορεύει ρητά τη δουλεία, έναν «θεσμό» που αναγνωριζόταν τότε ακόμη από πολλά κράτη της «πολιτισμένης» Ευρώπης καθώς και της Αμερικής. Αξίζει τον κόπο να αναφέρουμε τμήμα του σχετικού άρθρου:
«…εις τον Ελληνικήν Επικράτειαν ούτε πωλείται ούτε αγοράζεται άνθρωπος αργυρώνητος δε παντός γένους και πάσης θρησκείας άμα πατήσας το ελληνικόν έδαφος είναι ελεύθερος και υπό του δεσπότου αυτού ακαταζήτητος.»
· Το Σύνταγμα της Τροιζήνας ( 18.1.1927)
Ο δρόμος από το Άστρος έως την Τροιζήνα είναι ένας οδυνηρός δρόμος εμφύλιας αντιπαράθεσης. Αν και η Γ’ Εθνοσυνέλευση συνήλθε στις 6 Απριλίου του 1826στην Πιάδα, η ανοιχτή αντιπαράθεση του Θ.Κολοκοτρώνη μα τον Ιω.Κωλέττη διέκοψε τις εργασίες της. Ωστόσο, μετά από πολλές και σκληρές συγκρούσεις κατάφεραν να ξεπεράσουν προσωρινά τις διαφορές τους κ’ να προσέλθουν στην Τροιζήνα 200 πληρεξούσιοι, από τους οποίους οι 169 είχαν εκλεγεί από ένα αρκετά ευρύ, για τα διεθνή δεδομένα της εποχής, εκλογικό σώμα, μια και δικαίωμα ψήφου είχαν όλοι οι άρρενες άνω των 25 ετών.
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα το Σύνταγμα της Τροιζήνας καθιέρωσε ρητά τη δημοκρατική αρχή, η οποία υπάρχει και στο τωρινό Σύνταγμα:
«… Η κυριαρχία ενυπάρχει εις το Έθνος[1], πάσα εξουσία πηγάζει εξ αυτού και υπάρχει υπέρ αυτού» (άρθρο 5)
Ο δημοκρατικός χαρακτήρας του Συντάγματος της Τροιζήνας επιβεβαιώνεται και από τις διατάξεις που καθιερώνουν την ισότητα ενώπιον του νόμου, το προσιτό όλων των δημοσίων επαγγελμάτων σε όλους τους Έλληνες, την αναλογική κατανομή των φορολογικών βαρών, τον αποκλεισμό της αναμίξεως του κλήρου στα δημόσια λειτουργήματα και την απαγόρευση παντός τίτλου ευγενείας.
Γενικά λοιπόν για τα Συντάγματα του Αγώνα μπορούμε να πούμε πως ανεξάρτητα από τη νομική κ’ πολιτική σημασία τους πηγάζουν από δημοκρατικά εκλεγμένες Συνελεύσεις κ’ από μια διαδικασία ελεύθερου διαλόγου και αναζήτησης συμβιβασμών, δημιουργώντας έτσι ένα πρώτο δημοκρατικό υπόστρωμα αντιμοναρχικής πολιτικής συνείδησης. Το εντυπωσιακό είναι πως σε μια εποχή που σε ολόκληρη την Ευρώπη, δεν υπήρχε κράτος που να μην είχε επικεφαλής Βασιλιά, οι Έλληνες επαναστάτες θέσπισαν τρία Συντάγματα που δεν προέβλεπαν την Ίδρυση Βασιλικού θεσμού.
Επίσης, είναι προφανές ότι επηρεάστηκαν από το γαλλικό (1793 κ’ 1795) και το αμερικανικό (1787) Σύνταγμα, τα οποία και είχαν προηγηθεί, τόσο στο οργανωτικό πεδίο, όσο και στο πεδίο των ατομικών ελευθεριών. Μάλιστα, μερικές διατάξεις τους μεταφέρθηκαν σχεδόν ατόφιες. Ωστόσο, ο Ελληνικός Συνταγματισμός συνδύασε με τον δικό του, πρώιμο για την εποχή του, τρόπο τη δημοκρατική με τη φιλελεύθερη ιδέα, προτάσσοντας τη δημοκρατία απέναντι στην ατομική ελευθερία. Με απλά λόγια, το θεμέλιο της Συνταγματικότητας των Ελλήνων του Αγώνα ήταν η δημοκρατία.
[1] Η έννοια του έθνους στα Συντάγματα του Αγώνα είναι προφανές ότι ταυτίζεται με αυτή του λαού. Ωστόσο αξίζει μια συζήτηση για αυτό αργότερα.
ΣΙΔΕΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
